Kto może zostać przeszukany? Jaki jest cel przeszukania? Co może zostać przeszukane?
W celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują. Przeszukane może zostać np. mieszkanie, garaż czy samochód.
W takim samym celu można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.
Kto jest uprawniony do przeszukania? Czy do przeszukania potrzebne jest postanowienie prokuratora lub sądu? Czy przeszukanie dokonane przez policjantów powinno zostać zatwierdzone?
Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie – także inny organ np. CBA, CBŚP, ABW, Straż Graniczna, Służba Celno – Skarbowa.
Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone.
W wypadkach niecierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia takiego żądania funkcjonariusze powinni pouczyć zainteresowaną osobę.
W jakich godzinach może dojść do przeszukania domu lub mieszkania?
Przeszukania zamieszkałych pomieszczeń (także takich, w których ktoś przebywa, ale niekonieczne mieszka) co do zasady powinno dokonywać się w ciągu dnia a w porze nocnej tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki. Z wypadkiem niecierpiącym zwłoki mamy do czynienia wówczas, gdy zachodzi realna obawa ukrycia, przemieszczenia czy też zniszczenia przedmiotów, a także ucieczki lub ukrycia poszukiwanej osoby. Za porę nocną uważa się czas od godziny 22:00 do godziny 6:00. Przeszukanie rozpoczęte za dnia można jednak prowadzić nadal mimo nastania pory nocnej.
W porze nocnej można przeszukać lokale dostępne w tym czasie dla nieokreślonej liczby osób (np. lokale gastronomiczne) albo służące do przechowywania przedmiotów (np. przechowalnie bagażu).
Jak powinno wyglądać przeszukanie?
Przeszukania osoby i odzieży na niej należy dokonywać w miarę możności za pośrednictwem osoby tej samej płci. Osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów. Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba przybrana przez prowadzącego czynność.
Przy przeszukaniu może być także obecna osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania (np. ktoś bliski, znajomy lub adwokat), pod warunkiem jednak, że nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób.
Jeżeli przy przeszukaniu nie ma na miejscu gospodarza lokalu, należy do przeszukania przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada.
Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
Przedmioty wydane dobrowolnie lub znalezione w czasie przeszukania należy po dokonaniu oględzin, sporządzeniu spisu i opisu zabrać albo oddać na przechowanie osobie godnej zaufania z zaznaczeniem obowiązku przedstawienia na każde żądanie organu prowadzącego postępowanie. Tak samo należy postąpić ze znalezionymi w czasie przeszukania przedmiotami mogącymi stanowić dowód innego przestępstwa, podlegającymi przepadkowi lub których posiadanie jest zabronione. Osobom zainteresowanym należy natychmiast wręczyć pokwitowanie stwierdzające, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane.
Kiedy zatrzymane rzeczy powinny zostać zwrócone?
Jeżeli zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie nastąpiło bez uprzedniego polecenia sądu lub prokuratora, a w ciągu 7 dni od dnia czynności nie nastąpiło jej zatwierdzenie, należy niezwłocznie zwrócić zatrzymane rzeczy osobie uprawnionej, chyba że nastąpiło dobrowolne wydanie, a osoba ta nie złożyła wniosku o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu lub prokuratora o zatwierdzeniu zatrzymania.
Należy również zwrócić osobie uprawnionej zatrzymane rzeczy niezwłocznie po stwierdzeniu ich zbędności dla postępowania karnego. Jeżeli wyniknie spór co do własności rzeczy, a nie ma dostatecznych danych do niezwłocznego rozstrzygnięcia, odsyła się osoby zainteresowane na drogę procesu cywilnego.
Na postanowienie o przeszukaniu i zatrzymaniu rzeczy przysługuje zażalenie.
Podstawa prawna: art. 220-236 ustawy Kodeks postępowania karnego.
Jeśli przeszukany został Twój dom lub mieszkanie i uważasz, że przeszukanie było nieuzasadnione albo w trakcie przeszukania zostały pogwałcone Twoje prawa, jeśli uważasz, że doszło do niezasadnego zatrzymania rzeczy należącej do Ciebie lub kogoś bliskiego możesz skontaktować się ze mną telefonicznie lub drogą mailową w celu otrzymania niezbędnej pomocy prawnej.
adwokat Mariusz Stelmach
Przeszukanie przez policję – Pomoc prawna – Szczecin, Stargard, Goleniów, Gryfino Gorzów Wielkopolski – bezprawne przeszukanie przez policję – zatrzymanie rzeczy przez policję – zabezpieczenie majątkowe przez prokuratora
Adwokat Mariusz Stelmach 